Yas: Sevilen birinin kaybı ile başa çıkmak
Araştırmalar eğer kişinin sosyal desteği ve sağlıklı alışkanlıkları varsa kayıp sonrasında bir süre sonra kendiliğinden iyileşebildiğini göstermektedir.
Yakın arkadaşlardan biri ya da aileden birinin kaybı karşılaşabileceğiniz en ağır mücadeleden biri olabilir. Eş, kardeş ya da ebeveyn kaybı bilhassa daha yoğundur. Kayıp hayatın doğal bir parçası gibi anlaşılır ama bizler hala şok ve kafa karışıklığı ve bunun akabinde uzamış üzüntü ve depresyon dönemlerine yol açmasıyla bu süreci atlatabiliriz. Üzüntünün yoğunluğu sıklıkla zamanla azalır, ama yas süreci bu duyguları atlatmak ve sevdiğinle geçirdiğin zamanları kucaklamak adına önemli süreçtir.
Herkes ölüm karşısında farklı şekilde tepki verir ve yas için kişisel başa çıkma mekanizmalarını devreye sokar. Araştırmalar eğer kişinin sosyal desteği ve sağlıklı alışkanlıkları varsa kayıp sonrasında bir süre sonra kendiliğinden iyileşebildiğini göstermektedir. Kaybı kabullenmek aylar veya 1 yıl zaman alabilir. Birinin yas süreci için bir ‘normal’ zaman dilimi yoktur. Araştırmaların bahsettiği sırayla yas evrelerinden geçmeyi beklemeyin, çoğu insan aşamalı adımlarla bu evrelerden geçmez.
Vefat eden kişi ile ilişkiniz sıkıntılıydıysa, yas sürecine bu da başka bir boyut ekleyebilir. Bu ilişkiye dönüp bakmak ve yasa alışmak biraz zaman alabilir ve keder verebilir.
Çoğumuzun kayba dayanabilmesi ve kendi hayatlarımıza devam edebildiğimizi hesaba katarsak insan canlıları doğası gereği dayanıklıdır. Bazı insanların yas ile mücadeleleri daha uzun zaman dilimleri alabilir ve günlük eylemleri yapamayacak gibi hissedebilirler. Yoğun yas veya komplike yas deneyimleyen kişiler psikolog veya uzmanlık alanı yas olan diğer ruh sağlığı çalışanlarının yardımından faydalanabilir.
Hayata devam etmek
Yakın bir arkadaş ya da bir akrabanın kaybının matemi/yas süreci zaman alabilir, ama araştırmalar bize bunun aynı zamanda hayatımıza amaç ve yön veren anlam algımızın yenilenmesi için katalizor (değişime neden olan şey) olabilir.
Yas yaşan insanlar aşağıdaki yöntemlerden bazılarını kullanmanın ilerlemelerine yardım etmesi ve kaybı kabullenmeleri için yararlı bulabilirler:
- Arkadaş veya meslektaşlarınızla sevdiğiniz kişinin ölümü üzerine konuşun, bu ne olduğunu anlamanıza ve arkadaş ya da aile üyenizi hatırlamanıza yardımcı olur. Kaçınma sizi izolasyona götürür ve destek sistemlerinizle iyileşme sürecinizi bozabilir.
- Duygularınızı kabul edin. Üzüntü, öfke, ya da hatta bıkkınlık gibi geniş yelpazede duygular deneyimliyor olabilirsiniz. Tüm bu duygular normaldir ve önemli olan bu şekilde hissettiğinizde bunu fark edebilmektir. Bu duygular karşısında takılı kalmış ya da yenilmiş hissediyorsanız, bu duygularla baş etmenize yardımcı olabilecek ve tekrar hayatınızı rayına oturmanız için yollar bulmanıza yardım edebilecek bir klinik psikolog ile ya da diğer ruh sağlığı uzmanları ile konuşmak yararlı olabilir.
- Kendiniz ve aileniz ile ilgilenin. Sağlıklı yiyecekler yemek, egzersiz yapmak ve yeterli uyku almak sizin fiziksel ve duygusal sağlığınıza fayda eder. Yas süreci kişinin bedenize zarar verebilir. Sevdiklerinizin sağlıklarını muhafaza etmek için gerekli sağlıklı adımları atıp atmadığını kontrol edin.
- Kaybı olan diğerlerine ulaşın ve onlara yardım edin. Vefat eden kişinin sevdikleri ile zaman geçirmek herkesin baş etmesine yardım eder. Hikayeler paylaşmak veya sevdiğiniz kişinin en sevdiği müziği dinlemek gibi küçük çabalar bazılarında büyük değişiklikler yapabilir. Başkalarına yardım etmenin ek faydası da sizin daha iyi hissetmenizi sağlamak olacaktır.
- Sevdiğiniz kişileri hatırlayın ve onların hayatlarını anın. Kaybedilen sevilen kişinin yıl dönümleri arkadaşlar ve aile için zor zamanlar olabilir, ama aynı zamanda yad etme ve onurlandırma zamanı da olabilir. Vefat eden yakınınızın sevdiği bir hayır kurumu için biraz bağış toplayabilirsiniz, aile ismini bir bebeğe verebilirsiniz, hatıra olarak ağaçlar ekebilirsiniz. Seçtiğiniz şey, bu benzersiz ilişkiyi size doğru gelen bir şekilde onurlandırmanıza izin verdiği sürece size bağlıdır.
Psikologlar nasıl yardım edebilir?
Psikologlar sevilen birinin ölümü ile bağlantılı korku, suçluluk veya kaygı ile insanların daha iyi idare etmelerine yardımcı olmak üzere eğitim alırlar. Eğer yasınızla baş etmek veya kaybınızı yönetme ile ilgili yardıma ihtiyacınız var ise bir psikologa veya diğer ruh sağlığı profesyonellerine danışabilirsiniz. Psikologlar insanlara dayanıklılıklarını inşa etme ve üzüntülerini kabul etmek için yöntemler geliştirmelerine yardımcı olur. Psikologlar kanıta dayalı çeşitli tedavi yöntemleri (psikoterapi) ile insanların hayatlarını ilerletmesine yardımcı olurlar.
Kaynak:
American Psychological Association. (2020, January 1). Grief: Coping with the loss of your loved one.
http://www.apa.org/topics/grief
Grief: Coping with the loss of your loved one adlı yazı Klinik Psikolog Huriye Çevik tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.
