Endişenin ötesi: Psikologlar Kaygı/Anksiyete Bozukluğu Olanlara Nasıl Yardımcı Olur?
Her insan zaman zaman endişelenir ya da kendini gergin hisseder. Anksiyete/kaygı stresli durumlara verilen normal insani bir tepkidir. Kaygı bozukluğu olan insanların korkuları ve endişeleri geçici değildir. Kaygıları kalıcıdır ve zamanla daha da kötüleşebilir.
Anksiyete bozuklukları ciddi biçimde kişinin işte, okulda ve sosyal durumlardaki işlevselliğine zarar verebilir.Anksiyete kişinin aile üyeleri ve arkadaşları ile ilişkilerine de müdahale edebilir. Çok şükür anksiyete için etkili tedavi yöntemleri var.
Bazı vakalarda anksiyete bozukluklarının tedavisinde ilaçlar yer alabilir. Şu zamana kadar yapılan çalışmalar davranışçı tedavinin tek başına veya ilaç tedavisi ile birlikte uygulandığında birçok anksiyete bozukluğu olan kişi için oldukça etkili bir tedavi olduğunu göstermektedir.
Anksiyeteyi/ kaygıyı anlamak
Anksiyete bozuklukları hem yetişkinler hem de çocuklarda sıkça görülür. Anksiyete bozukluklarının başlıca tipleri şunlardır:
Yaygın Kaygı Bozukluğu kalıcıendişe veya kaygılı hissetmek ile karakterizedir. Bu bozukluğu olan kişilerin bir çok endişeleri olur, sağlık problemleri veya finansal problemler gibi yada genel olarak kötü bir şey olabilir hissine sahiptirler. Belirtileri şunlardır: huzursuzluk, sinirlilik, kas gerginliği, odaklanmada zorluk, uyku problemleri, ve genellikle gergin olmak.
Panik Bozuklukta devam eden panik ataklar vardır. Panik atak belirtileri şunlardır; terleme, titreme, nefes daralması veya boğulma hissi, kalp atımı veya kalp atım hızında artış. Bu tip ataklar sıklıkla sinyal vermeden aniden meydana gelir. Panik atak geçirenler sıklıkla bir daha ne zaman olacak diye korku duyarlar bu da normal aktivitelerinde değişikliğe veya kısıtlamalara sebep olabilir.
Fobiler belli objelere (ör: örümcekler, sinekler) veya durumlara ( uçak yolculuğu yapmak) karşı duyulan sıkıntı verici ve girici yoğun korkulardır.
Sosyal kaygı bozukluğu sosyal fobi olarak da bilinir. Bu bozukluğu olan kişiler kendilerini rezil olmuş ya da yargılanmış hissedebilecekleri sosyal durumlardan korkarlar. Tipik olarak sosyal ortamlarda gergin hissederler kendilerini, başkalarının gözü önünde içe kapanırlar, reddedileceklerine ya da başkaları tarafından kırılacaklarının endişesini duyarlar. Diğer yaygın belirtileri arkadaşlık kurmakta zorlanma, sosyal durumlardan kaçma, sosyal bir davet için günler önceden endişelenme, sosyal ortamlarda vakit geçirirken titreme, terleme ya da mide bulantısı.
Obsesif Kompulsif Bozukluk/ Takıntı Zorlantı Bozukluğu devamlı kontrol edilemeyen duygular veya düşünceler (obsesyonlar) ve rutinler veya törenler ( kompulsiyonlar) ile karakterizedir. Bazı genel örnekleri şunlardır mikrop geçmesi korkusundan kompulsif el yıkama veya hatalar yüzünden devamlı kontrol etme.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu doğal afetler, ciddi kazalar veya suçlar gibi yoğun fiziksel veya duygusal bir travmadan sonra gelişir. Semptomları şunları içerir, travma flashbackleri ( olaya ait kesik görüntüler), kabuslar ve kişinin günlük rutininde travmatik deneyimden aylar hatta yıllar sonra sıkıntı çıkaran korkutucu düşünceler.
Kaygı Bozuklukları için Psikologa Gitmek
Birçok kaygı bozukluğu çeşiti olmasada araştırmalar çoğunun benzer altında benzer süreçler olduğunu gösteriyor. Kaygı bozukluğu olan kişiler duygular karşısında kolayca bunalabiliyorlar ve bilhassa hoş olmayan duygular ve durumlar karşısında olumsuz tepki verme eğilimindeler.
Kişiler genellikle kendini kaygılı hissettirecek durumdan ya da deneyimden kaçınarak kötü tepkilerle baş etmeye çalışırlar. Ne yazık ki kaçınma geri teper ve aslında kaygıyı besler.
Psikologlar kaygı bozukluklarını tanıma ve danışanlara bununla nasıl daha sağlıklı ve daha etkin şekilde baş edebilmeyi öğretmenin eğitimini almışlardır. Psikoterapi çeşitlerinden biri olan bilişsel davranışçı terapi (BDT) kaygı bozukluklarını tedavi etmede oldukça etkilidir. BDT ile psikologlar danışanlarına kaygılarına katkıda bulunan faktörleri tanıma ve kontrol etmeyi tanımada yardımcı olurlar.BDT’nin bilişsel kısmında danışanlar düşüncelerin kaygı belirtilerine nasıl katkıda bulunduklarını öğrenirler. Bu düşünce örüntülerini değiştirerek kaygı belirtilerinin meydana gelme ihtimalini ve yoğunluğunu azaltırlar.
Davranışçı kısımda ise danışanlar kaygı bozuklukları ile ilintili istenmeyen davranışlarını azaltma tekniklerini öğrenirler. Özellikle danışanlar kaygılarını harekete geçiren aktivite ve durumlara ( toplum içinde konuşmak ya da kapalı alanda durmak gibi ) yaklaşmada cesaretlendirilerek korktukları sonuçların (akıllarını kaçırmak ya da panik atak geçirmek gibi) muhtemel olmadığını öğrenirler.
Kaygı Bozukluklarında terapiden ne beklemeliyim?
Psikoterapi işbirliği ile ilerleyen bir süreçtir. Psikologlar ve danışanlar birlikte belli sıkıntıları tanımak ve kaygı ile baş etmek için gerekli beceriler ve teknikler geliştirmek için çalışırlar. Danışanların seans dışında yeni becerilerini kendilerini rahat hissetmedikleri durumlarda kaygılarını kontrol altına almak için kullanmaları beklenir. Ancak psikologlar danışanlarını korkuları ile etkili şekilde yüzleşmelerini sağlayacak becerileri geliştirmeden bu tür durumlara girmeleri için zorlamaz.
Psikologlar bazı zamanlarda BDT’nin kaygı bozukluklarını tedavideki diğer tekniklerini kullanırlar. Grup terapisi kaygı bozukluğu olan birkaç kişiyi bir araya getirir ve kaygıyı tedavi ve danışana destek sağlamada etkili olabilir. Aile terapisi aile üyelerine sevdiklerinin kaygısını anlamak ve temaslarında sevdiklerinin kaygılı alışkanlıklarını pekiştirmemenin yollarını öğrenmekte yardımcı olur.
Aile terapisi bilhassa kaygı bozukluğu olan çocuklar ve ergenlerde yardımcı olur.
Kaygı bozuklukları tedavi edilebilir. Kaygıdan muzdarip danışanların çoğunluğu birkaç aylık psikoterapiden sonra belirtilerinde azalma veya ortadan kalkma görebilmektedirler. Birçok danışan birkaç seanstan sonra gelişme fark edebilmektedir.
Psikologlar her bir danışanın biricik ihtiyacına yönelik tedavi planlarını bir terzi gibi kişiye özel belirlemek ve uygulamak için yeterince eğitim almışlardır.
Kaynak: http://www.apa.org/helpcenter/anxiety.aspx
